Nawożenie mineralne

W warunkach racjonalnej gospodarki warzywniczej stosowa­nie nawozów mineralnych jest regułą. Podstawowymi składnika­mi nawożenia mineralnego są: azot, fosfor i potas, które wyraża się symbolem NPK (N – azot, P – fosfor, K – potas). Źródłem wymienionych składników są mineralne nawozy azo­towe, fosforowe i potasowe.
Do nawozów azotowych należą: saletra wapniowa (15,5%) i amonowa (34,5%), siarczan amonu (20,5%), mocznik (46%), saletrzak (25%) i woda amoniakalna (20,5%). Dla wyjaśnienia podaje się, że na przykład saletra wapniowa będąca nawozem 15,5-procentowym, w 100 kg zawiera 15,5 kg czystego azotu (N).
Wybór nawozu azotowego zależy od rodzaju gleby, rośliny i sposobu nawożenia. Jeżeli nawóz się przykrywa, to może być on użyty w każdej postaci. Do nawożenia pogłównego najlepsze są saletry. Nie wymagają ani przykrycia, ani wymieszania z glebą. Przedsiewną dawkę azotu powinno się stosować na wiosnę, po zwłókowaniu gleby, ale przed jej spulchnieniem. Przed wegetacją powinno się dać co najmniej połowę zapla­nowanej dawki, resztę – pogłównie, w 1–2 terminach, pamię­tając, że dzielenie na mniejsze dawki jest niecelowe.
Nie powinno się stosować rokrocznie większych dawek siar­czanu amonu na gleby lżejsze ze względu na obawę ich zakwaszenia. Nie należy też używać większych dawek mocznika pod, rośliny kapustne ze względu na możliwość pogorszenia się ich właściwości smakowych. Stosuje się go przedsiewnie. Nie działa zakwaszająco na glebę.
Siarczan amonu stosuje się przed siewem, gdyż zakwasza on glebę. Najlepiej nadaje się pod pomidory i ziemniaki. Saletrzak daje się bezpośrednio przed siewem czy sadzeniem lub pogłównie, przykrywając go zaraz ziemią.
Zarówno brak, jak i nadmiar azotu może być dla roślin szko­dliwy. Nie należy np. przenawozić azotem sałaty, jeżeli ma ona być delikatna. Przenawożenie azotem opóźnia dojrzewanie cebuli i zwiększa ilość cebul bączastych, opóźnia plonowanie pomido­rów, pogarsza jakość ogórków. Najwięcej azotu potrzebują: ra­barbar, kapusta, kalafior, por, seler, chrzan i szpinak.
Do nawozów fosforowych należą: superfosfat (18, 19 i 46%),, supertomasyna (27%) i mączka fosforytowa (30%), fosforan amo­nu – nawóz dwuskładnikowy (46% P₂0₅ i 18% N). Nawożenie fosforem najlepiej stosować na początku wegetacji, tj. wówczas gdy roślina ma jeszcze słabo rozwinięty system korzeniowy. Na­wozy fosforowe najlepiej wysiewać rzędowo, w pobliżu nasion lub korzeni. Superfosfaty; pylisty (18%), granulowany (19%) i potrójny granulowany (46%) są rozpuszczalne w wodzie, dlate­go dobrze je stosować na glebach zasadowych (pH powyżej 7). Na glebach kwaśnych można stosować nawozy nierozpuszczalne w wodzie, a więc supertomasynę i mączkę fosforytową. Nawozy te należy wymieszać z glebą.
Dużych dawek nawozów fosforowych wymagają: kapusta bia­ła, czerwona i włoska, kalafior, ogórek, marchew, fasola, koper i rabarbar.
Do nawozów potasowych należą: kainit (14–18%), sól pota­sowa (40%, 50%, 60%) i siarczan potasu (50%).
Prawie wszystkie rośliny warzywne potrzebują dużo potasu, a szczególnie: kapustne, ogórek, rabarbar, seler, marchew oraz wszystkie inne rośliny w uprawie współrzędnej, przed i poplonowej.
Mniejsze dawki nawozów potasowych (do 100 kg czystego po­tasu na ha) i nawet duże dawki siarczanu potasu można stosować razem z nawozami fosforowymi w dniu siewu lub sadzenia roślin. Natomiast większe dawki potasu (powyżej 100 kg) na glebach lżejszych powinno się dzielić: połowę daje się przed siewem, a drugą połowę pogłównie–_: w międzyrzędzia. Zabieg ten trzeba łączyć ze spulchnianiem ziemi w celu wymieszania nawozu z glebą.
Jeżeli większe dawki potasu stosuje się w postaci soli potasowej, która zawiera chlorki, to na glebach cięższych zaleca się wysiać potas jesienią. W ten sposób zmniejsza się możliwość zatrucia roślin chlorkami, które do czasu wegetacji ulegną wymyciu z zasięgu korzeni. Na glebach lżejszych także nie powinno się stosować większych dawek soli potasowej tuż przed siewem lub pogłównie. Na glebach tych większe dawki potasu można stosować wiosną tylko w postaci siarczanu potasu, szczególnie pod ogórki, cebulę i pomidory. Na gleby lżejsze, ubogie w magnez, zalecane jest stosowanie kainitu.
Warzywa wymagają gleb o pH 6–7. Gleby bardziej próchniczne i torfy mogą być wapnowane do pH 6, gdyż wapno nie jest im potrzebne do poprawy struktury. Gleby średnie, a tym bardziej cięższe, o małej zawartości próchnicy, powinny być wię­cej wapnowane. Odczyn takich gleb można doprowadzić do pH 7–7,5 poprawiając przy tym strukturę oraz zwiększając dostęp­ność niektórych składników pokarmowych, takich jak azot, fos­for, potas; magnez. Wapnowanie może się przyczynić do zwyżki plonów, przewapnowanie zaś może spowodować obniżkę plonu.
Zależnie od postaci, w jakiej występuje wapń, nawozy wap­niowe dzielimy na trzy grupy: 1) zawierające węglan wapnia (wapniak mielony rolniczy; wapno węglanowe); 2) zawierające tlenek wapnia (wapno rolnicze, wapno tlenkowe); 3) będące pro­duktem odpadowym z innych gałęzi przemysłu (wapno defeka­cyjne, wapno poflotacyjne). Wybór rodzaju nawozu zależy od typu gleby. Na glebach lżejszych stosuje się nawozy w postaci węglanowej, na glebach cięższych – w postaci tlenkowej. Wiel­kość dawki i częstotliwość zależy od typu gleby. Na glebach cięż­szych stosuje się dawki większe, na glebach lżejszych – dawki kilkakrotnie mniejsze. Przy normalnej kwasowości gleby zaleca się wapnowanie co 3–4 lata. Wapnowanie najlepiej przeprowadzać latem pod podorywkę lub jesienią pod orkę przedzimową. Wiosenne wapnowanie jest dopuszczalne, ale mniej zalecane.
Coraz większe zastosowanie w nawożeniu zdobywają fabrycznie przygotowane mieszanki nawozów mineralnych. Do zalet mię-^; szanek nawozowych zalicza się łatwość posługiwania się nimi, zawartość w nich kilku składników nawozowych oraz mniejsza pracochłonność przy ich wysiewie. Na przykład mieszanka na­wozowa Plon, zawierająca azot, fosfor i potas, bywa używana do nawożenia przedsiewnego i pogłównego warzyw.
W handlu są również mieszanki nawozowe zawierające w swoim składzie mikroelementy: miedź, bor, cynk, mangan, molibden. Rośliny pobierają tych składników niewiele. Niedobór mikroelementów można usunąć przez zastosowanie mieszanki Mikro. Oprócz podstawowych składników nawozowych (fosforu, potasu i azotu) nawóz Mikro zawiera bor, mangan, cynk i miedź; mieszanka. nawozowa Azofoska – bor, mangan, miedź, cynk i kobalt; Flora – miedź, cynk, mangan i bor. Źródłem boru jest również Superfosfat borowany granulowany. Poza tym magnez i kor znajdują się w kainicie magnezowym. Ponadto produkuje się mieszanki inspektowo-szklamrowe MIS 3 i MIS 4, które za­wierają oprócz azotu, fosforu, potasu i magnezu żelazo, mangan, miedź, cynk, bor, molibden. Mieszanki te mogą być również sto­sowane do nawożenia warzyw uprawianych w polu.
Rola mikronawozów jest duża. Brak np. molibdenu u kalafio­rów powoduje przebarwienie liści, nierównomierny ich rozwój, zasychanie brzegów, niezawiązywanie się róż; u sałaty powoduje nietypowy kształt liści, więdnięcie ich i zasychanie oraz ograni­czony wzrost. Cebula natomiast z powodu braku miedzi wytwarza słabą, kruchą łuskę.